کنسول جستجوی گوگل یک ابزار ضروری برای SEO (سئو چیست؟) است زیرا اطلاعاتی در مورد عملکرد ارگانیک یک وب سایت یا صفحه ارائه میدهد و به شما در درک اینکه چگونه کاربران محصولات و خدمات را جستجو میکنند، سنجش عملکرد وبسایت در موتورهای جستجو و بهبود سئو کمک میکند. در ادامه این مطلب قصد داریم در مورد اینکه سرچ کنسول چیست، چرا باید از آن استفاده کرد و تفاوت آن با گوگل آنالیتکس صحبت کنیم و در ادامه بخشهای مختلف آن را برای شما شرح میدهیم.
سرچ کنسول چیست؟
Google Search Console یک سرویس رایگان ارائه شده توسط Google است که به شما کمک میکند تا روی سایت خودتان هنگام حضور در نتایج جستجوی گوگل نظارت کنید، مشکلات آن را بشناسید و آنها را در سریعترین زمان ممکن از بین ببرید. برای اینکه در نتایج جستجوی گوگل قرار بگیرید، لازم نیست در کنسول جستجو ثبتنام کنید، اما کنسول جستجو به شما کمک میکند تا ببینید گوگل چگونه سایت شما را میبیند.
چرا باید از سرچ کنسول استفاده کنیم؟
سرچ کنسول، فواید زیادی برای مارکترها، برنامهنویسان، وبمسترها، تولیدکنندگان محتوا دارد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره میکنیم:
1. پیگیری عملکرد محتواهای مربوط به کلمات کلیدی مختلف
در Content Keywords reports سرچ کنسول، رایجترین کلمات کلیدی موجود در سایت خود که توسط ربات web crawling bot، Googlebot تعیین شده است را میتوانید مشاهده کنید.
این یک امکان عالی است که تولیدکنندگان محتوا میتوانند از آن برای ارزیابی پیشرفت فرآیندهای بازاریابی محتوای خود استفاده کنند. با درک اینکه آیا تاکتیکهای خاصی کار میکنند (یعنی آیا گوگل محتوای شما را آنطور که مد نظر شما است، درک میکند؟)، بازاریابان میتوانند کنترل بهتری بر کارهای خود در این زمینه داشته باشند.
این لیست را با لیست کلمات کلیدی خود بررسی کنید و هر گونه اختلاف یا تناقض را پیدا کنید. اگر یک کلمه کلیدی طبق نتایج سرچ کنسول، ارزش بالاتری داشت، نیاز است تا محتوای آن بررسی شود و بهبود یابد.
بیشتر بخوانید: آموزش فوت و فن های استفاده از کلمات کلیدی در تولید محتوا
2. مشاهده عملکرد صفحات وبسایت
تجزیه و تحلیل Search Queries، منبع اصلی شما برای مشاهده تعداد دفعات نمایش سایت شما در نتایج جستجوی گوگل است. میتوانید ببینید که چگونه ترافیک جستجوی شما در طول زمان تغییر میکند، از کجا میآید و با کدام عبارتها سایت شما بیشتر نمایش داده میشود. همچنین میتوانید مشخص کنید که کدام سوالها بیشتر در گوشیهای هوشمند پرسیده میشود و کدام صفحات دارای بالاترین و کمترین نرخ کلیک در نتایج جستجوی Google هستند.
این ابزار به کارشناسان SEO راهی آسان برای ارزیابی عملکرد جستجوی سایت و بهبود در صورت نیاز میدهد. با درک اینکه کدام پرس و جوها و صفحات بیشترین کلیک را به دست میآورند، آنها میتوانند فرآیندهای خودشان را بهینه کنند و روی صفحات باارزشتر تمرکز کنند.
علاوه بر این، با دانستن اینکه کدام پرسشها در گوشیهای هوشمند انجام میشود، میتوانید نمایش وبسایت خودتان در موبایل و تجربه کاربری افراد مختلف روی گوشهای هوشمند را بهبود دهید.
3. سازگاری سایت با موبایل
از سال 2015 گوگل فاکتورهای رتبهبندی خودش را تغییرات داد و اثر نمایش درست وبسایت در موبایل برای بهبود رتبه سایت افزایش داد. همین موضوع باعث شد تا صاحبان وبسایت و کارشناسان SEO انگیزهای مضاعف برای بهبود نمایش وبسایت روی موبایل پیدا کنند. مدیران و صاحبان وبسایت میتوانند از سرچ کنسول بهره ببرند تا وضعیت صفحات مختلف و ترافیک وبسایت روی موبایل را مشاهده کنند و آنها را روز به روز بهبود دهند.
4. بررسی وضعیت ایندکسشدن صفحات
برای اینکه صفحات وبسایت در هنگام جستجوی کاربر نمایش داده شوند، باید توسط رباتهای خزنده گوگل ایندکس گردند. برای بررسی ایندکسشدن صفحات مختلف وبسایت خودتان میتوانید از سرچ کنسول استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: چگونه یک گزارش سئو جامع و عالی بنویسیم؟
چه کسانی باید از Google Search Console استفاده کنند؟
صاحبان کسب و کار
اگر خودتان از کنسول جستجو استفاده نمیکنید، باید نسبت به آن آگاه باشید، با اصول بهینهسازی سایت خود برای موتورهای جستجو آشنا شوید و بدانید چه امکاناتی در جستجوی گوگل در دسترس است.
متخصصان سئو یا بازاریابان
به عنوان فردی که بر بازاریابی آنلاین تمرکز دارد، سرچ کنسول به شما کمک میکند تا ترافیک وب سایت خود را کنترل کنید، بهینهسازی رتبه خود را انجام دهید و در مورد ظاهر نتایج جستجوی سایت خود تصمیم آگاهانه بگیرید. همچنین شما میتوانید از اطلاعات موجود در سرچ کنسول برای تأثیرگذاری بر تصمیمهای فنی وبسایت و انجام تحلیلهای بازاریابی پیچیده در ارتباط با سایر ابزارهای Google مانند Analytics، Google Trends و Google Ads استفاده کنید.
ادمین سایت
شما به عنوان ادمین سایت، عملکرد درست سایت برای شما اهمیت زیادی دارد. سرچ کنسول به شما امکان میدهد، به راحتی خطاهای سرور، مشکلات بارگذاری سایت و مسائل امنیتی مانند هک و بدافزار را کنترل کرده و در برخی موارد آنها را برطرف کنید. همچنین میتوانید از آن برای اطمینان از هرگونه تعمیر و نگهداری سایت یا تنظیماتی که انجام میدهید با توجه به عملکرد جستجو استفاده کنید.
توسعه دهندگان وب
سرچ کنسول به شما کمک میکند تا مشکلات رایج در HTML، مانند خطاها در structured data را کنترل و حل کنید.
چگونه میتوانم بفهمم که سایت من دارای سرچ کنسول گوگل است؟
برای اینکه متوجه شوید که حساب کاربری سرچ کنسول دارید، باید مراحل زیر را طی کنید:
قدم اول: ورود به حساب کاربری گوگل
در ابتدای کار باید به حساب کاربری خودتان در گوگل وارد شوید.
قدم دوم: ورود به صفحه سرچ کنسول
پس از آن باید سرچ کنسول را در مرورگر خودتان باز کنید.
پس از ظاهرشدن این صفحه باید، روی دکمه start now کلیک کنید.
قدم سوم: واردکردن دامنه وبسایت و مشاهده حساب کاربری سرچ کنسول
پس از کلیک روی Start now شما به صفحهای دیگر مانند زیر وارد میشوید:
اگر به قسمت URL Prefex نگاه کنید، در وسط آن یک قسمت به نام Enter URL وجود دارد که در آن باید دامنه را بنویسید و سپس دکمه Continue را بزنید.
اگر شما حساب سرچ کنسول داشته باشید، تصویری مانند نمونه زیر را مشاهده میکنید که در آن اطلاعات وبسایت شما موجود است.
بیشتر بخوانید: لیست کامل الگوریتم های گوگل ؛ مهمترین الگوریتم های گوگل را بشناسید.
معرفی بخشهای مختلف و گزارشات سرچ کنسول
سرچ کنسول، بخشهای مختلفی دارد که هرکدام گزارشهای مختلفی به شما میدهد. در ادامه نحوه دسترسی به این قسمتها را به شما آموزش میدهیم.
Overview
هر بار که به کنسول جستجوی Google وارد میشوید، صفحه Overview را مشاهده میکنید.
سپس در زیر این قسمت، بخشی را به نام Performance report را میبینید.
Performance report بدون شک ارزشمندترین ابزار در تمام کنسول جستجوی گوگل است. در اینجا نحوه استفاده از دادههای ارزشمندی که ارائه میکند را به شما نشان میدهیم.
Performance report در سرچ کنسول به دو بخش تقسیم می شود:
- نتایج جستجو : گزارش عملکرد سایت شما در نتایج جستجوی Google را بیان میکند؛
- Discover: گزارش عملکرد سایت شما درGoogle Discover را نشان میدهد؛
ممکن است که گزارش Discover برای برخی از کاربران در سرچ کنسول وجود نداشته باشد.
فیلترکردن گزارش Performance
فیلترها به شما این امکان را میدهند که دادههای خود را بر اساس پارامترهایی که برای شما مهم هستند مرتب کنید.
به طور پیش فرض، نوع جستجو و تاریخ را در نوار فیلترها مشاهده خواهید کرد. با انتخاب منوی کشویی و + NEW می توانید دیگر فیلترها را نیز به این بخش اضافه کنید.
- نوع جستجو : به شما امکان میدهد بر اساس جستجوهای تصویر، وب یا ویدیو فیلتر را انجام دهید. به طور پیش فرض روی ویدئو تنظیم شده است.
- تاریخ: به شما امکان میدهد محدوده تاریخ را تا شانزده ماه قبل تنظیم کنید. محدوده پیشفرض سه ماه است.
متریکهای گزارش Performance
متریکها، معیار اندازهگیری کمی عملکرد سایت شما در جستجوی گوگل هستند. چهار معیار کلیدی در گزارش عملکرد وجود دارد:
- مجموع کلیکها: به شما میگوید که چند نفر وقتی صفحات شما در فهرست نتایج جستجو قرار دارد، روی سایت شما کلیک میکنند؛
- تعداد کل ایمپرشن: نشان میدهد که صفحات سایت شما هر چند وقت یکبار در نتایج جستجو ظاهر میشوند.
- میانگین CTR (نرخ کلیک): میانگین درصد افرادی که صفحات شما را در نتایج جستجو میبینند و تصمیم به کلیک روی سایت شما میگیرند؛
- Average Position: میانگین موقعیت یا رتبه کلیه صفحات سایت شما است؛
اگر میخواهید یکی از این چهار معیار نمودار شود، کافی است روی تب مربوطه کلیک کنید تا برجسته شود. اگر میخواهید معیاری از نمودار حذف شود، کافی است دوباره روی برگه کلیک کنید.
اگر اطلاعات بیشتری در مورد هر یک از این معیارها میخواهید، روی نماد کوچک علامت سؤال کلیک کنید تا Google اطلاعات اضافی را به شما ارائه کند.
Performance Report Dimensions Table
dimension table، عملکرد سایت شما در Query ها، کشورها، دستگاهها و تاریخهای متفاوت را براساس کل کلیکها، تعداد بازدیدها، نرخ کلیک (CTR) و Average Position نشان میدهد تا شما بتوانید به راحتی آنها را تجزیه و تحلیل کنید.
گزارش Indexation
سه گزارش یا ابزار indexation کلیدی وجود دارد که Google در GSC به شما امکان دسترسی به آنها را میدهد. در ادامه این گزارشها را به شما معرفی میکنیم.
ابزار URL Inspection
با استفاده از این ابزار میتوانید بررسی کنید که آیا صفحه موردنظر در هنگام جستجوی کاربر در گوگل نمایش داده میشود.
روی URL inspection کلیک کنید و یا به سادگی URL را در نوار جستجو در بالای GSC تایپ کنید، سپس بازگشت را بزنید.
شما می توانید با استفاده از این ابزار متوجه شوید:
- آیا صفحه موردنظر در Google است یا نیست؛
- آن صفحه برای Google ارسال نشده است و شما باید از طریق سایت مپ آن را برای گوگل ارسال کنید؛
- صفحه با موبایل سازگار است یا نیست؛
اگر صفحهای که به تازگی بررسی کردهاید، در فهرست Google وجود ندارد (به این معنی که هنوز در نتایج جستجو ظاهر نشده است)، روی درخواست ایندکسینگ کلیک کنید. این کار باعث میشود، Google آن صفحه را بخزد و ایندکس کند تا بتواند در نتایج جستجو نشان داده شود. البته بهتر است که برای ایندکسشدن از ابزار سایت مپ استفاده کنید. در ادامه این ابزار را معرفی خواهیم کرد.
ابزار Sitemaps
XML sitemap لیستی از تمام URL هایی است که برای نمایش در نتایج جستجو در دسترس هستند را برای شما مشخص میکند. همچنین بهترین راه برای واردکردن این لیست از صفحات در جستجوی گوگل، سابمیتکردن XML sitemap در سرچ کنسول است.
برای سابمیتکردن URL در XML sitemap، ابتدا URL را در قسمت XML sitemap کپی کنید و Paste کردن آن در ابزار سایت مپ در قسمت GSC را انجام دهید و دکمه SUBMIT را بزنید.
انجام این کار باعث میشود که گوگل فوراً نقشه سایت شما را بخزد و از به نمایش درآمدن تمامی صفحات موردنظر شما اطمینان حاصل میکند.
هر زمان، آپلود محتوای جدیدی را انجام میدهید یا تغییراتی را در سایت خود ایجاد میکنید که گوگل باید از آن مطلع باشد، باید XML sitemap خود را با استفاده از ابزار مجدداً ارسال کنید.
هنگامی که تمام URL های خود را برای Google ارسال کردید، گزارش Coverage به شما نشان میدهد که سایت شما چگونه ایندکس میشود. یعنی کدام صفحات در نتایج جستجوی گوگل ظاهر میگردند و چه صفحاتی نیستند و دلیل آن چه چیزی است.
گزارش Coverage
Coverage به شما نشان میدهد که گوگل کدام صفحهها را خزیده و indexing کرده است یا سعی در خزیدن و indexing آنها دارد.
این گزارش صفحات را براساس وضعیت indexation به چهار دسته اصلی دستهبندی میکند.
Error
صفحاتی را نشان میدهد که در نتایج جستجو نشان داده نمیشوند، زیرا Google در indexing آنها با مشکل مواجه است.
Valid with warnings
گوگل واقعا مطمئن نیست که میخواهید این صفحات در نتایج جستجو نشان داده شوند یا خیر، اما به هر حال آنها را نشان میدهد.
Valid
صفحاتی را که گوگل ایندکس کرده و به طور مرتب در نتایج جستجو نمایش میدهد را مشخص میکند.
Excluded
صفحاتی را نشان میدهد که ایندکس نشدهاند؛ به این دلیل که به Google گفتهاید، آنها را ایندکس نکند، یا به این دلیل که Google فکر میکند، نباید ایندکس شوند.
ابزار Removals
اگر می خواهید صفحات سایت شما به طور موقت از نتایج جستجو حذف شوند، ابزار Removals میتواند در شرایط خاصی مفید باشد. حذف دائم URL ها با استفاده از این ابزار امکانپذیر نیست.
هنگامی که می خواهید چیزی فوراً از نتایج جستجو ناپدید شود، یا اگر می خواهید توضیحات متا را در نتایج جستجو برای یک صفحه خاص پاک و تازه کنید، از ابزار Removals استفاده کنید.
اگر می خواهید هر محتوایی برای همیشه از نتایج جستجو حذف شود، باید از متا تگ های noindex استفاده کنید یا مطمئن شوید که سرور شما 410 یا 401 را بر میگرداند.
گزارش Enhancements
در این گزارش میتوانید تمامی موارد قابل بهبود مربوط به وبسایت خودتان را مشاهده کنید. در ادامه پیرامون بخشهای مختلف این گزارش صحبت میکنیم.
Speed
یکی از پایه های یک تجربه کاربری خوب و در نتیجه سئو عالی، داشتن صفحات با بارگذاری سریع است. اگر بارگذاری صفحات بیش از حد طول بکشد، مردم به سرعت سایت شما را ترک می کنند.
گزارش Speed عملکرد سرعت صفحه موبایل و دسکتاپ را به شما نشان میدهد. هر یک از صفحات شما به عنوان کند، متوسط یا سریع طبقهبندی میشود.
Mobile Usability
یکی دیگر از اصول کلیدی ایجاد یک تجربه کاربری با کیفیت، داشتن صفحاتی است که سازگار با موبایل، یعنی ریسپانسیو هستند. چون که افراد زیادی از دستگاههای تلفن همراه برای مرور وبسایتها استفاده میکنند. اگر صفحات شما سازگار با موبایل نباشند، Google متوجه میشود و افراد را به جای دیگری سوق میدهد.
ابزار Mobile Usability در سرچ کنسول به شما این امکان را میدهد که ببینید چند صفحه در سایت شما با موبایل سازگار هستند، چه تعداد از آنها سازگاری ندارند و هر صفحه جداگانه در این زمینه، چگونه دستهبندی میشود.
Core Web Vitals
این گزارش، در مورد معیارهای Core Web Vitalبه شما گزارش میدهد. در واقع خیال شما بابت سرعت، پایداری و responsiveness را راحت میکند.
گزارش Links
لینک های داخلی و خارجی در سئو مهم هستند. پیوندهای داخلی به گوگل کمک می کنند تا اهمیت نسبی صفحات مختلف شما را درک کند. پیوندهای خارجی به گوگل میگویند که آیا وبسایت شما معتبر و قابل اعتماد است. یک معماری لینک داخلی قوی و تعداد زیادی لینک خارجی با کیفیت بالا که به سایت شما اشاره می کنند، هر دو برای سئوی موفق بسیار مهم هستند.
گزارش Links در سرچ کنسول گوگل بهترین راه برای آگاهی نسبت به وضعیت لینکسازی داخلی و خارجی سایت شما است. در این گزارش، شما موارد زیر را مشاهده میکنید:
- کدام سایتها بیشتر به شما لینک میدهند؛
- لینکدهی شما به کدام صفحات است؛
- کدام محتوا، تعداد لینکهای خارجی و داخلی بیشتری دارد؛
- کدام صفحات در سایت شما بیشترین لینک های داخلی را دارند؛
از این گزارش استفاده کنید تا مطمئن شوید که مهمترین و کماهمیتترین صفحات سایت شما از نظر لینکداخلی کدام موارد هستند. به این صورت میتوانید استراتژی لینکدهی سایت خودتان را به طور قابلتوجهی بهبود دهید.
گزارش Security
هنگامی که گوگل در حال خزیدن در سایت شما است، سه نوع مشکل امنیتی وجود دارد که می تواند به راحتی آنها را شناسایی کند و آنها را در گزارش Security به شما نشان میدهد. در ادامه میتوانید این سه مورد را مشاهده کنید:
- بدافزار یا نرمافزارهای؛
- هک توسط هکرها؛
- social engineering attack؛
بیشتر بخوانید: تفاوت آندرلاین و خط فاصله در URL و اهمیت آن در سئو
تفاوت سرچ کنسول با گوگل آنالیتیکس چیست؟
بین سرچ کنسول و گوگل آنالیتکس تفاوتهایی وجود دارد که در ادامه مهمترین آنها را برای شما بیان میکنیم:
هدف و تمرکز
گوگل آنالیتیکس برای کمک به شما در درک عملکرد آنلاین وب سایت شما طراحی شده است. این ابزار به ترافیک رسانههای مختلف مانند جستجوی ارگانیک (در همه موتورهای جستجو، نه فقط گوگل)، ترافیک رسانههای اجتماعی، ترافیک ارجاع، ترافیک referral و سایر منابع را آنالیز میکند تا بتواند عملکرد سایت شما را درک کند.
از طرف دیگر، سرچ کنسول به شما کمک میکند تا بفهمید گوگل چگونه سایت شما را به عنوان یک موتور جستجو میبیند. دادههای کلیک و صفحات ایندکسشده و نشده را به شما نمایش میدهد.
جمع آوری دادهها و گزارشها
گوگل آنالیتکس دادهها را بر اساس تعاملات کاربر جمع آوری میکند. این تعاملها میتواند به صورت بازدید از صفحه، رویدادها (مانند کلیک کردن بر روی پیوند، دانلود یک فایل، یا حتی فقط اسکرولکردن یک صفحه) و خرید محصولات یا افزودن محصولات به سبد خرید شما باشد. همچنین این ابزار گزارشهایی در مورد demographics مختلف کاربر، فناوری مورد استفاده، منابع جذب و مسیرهای تبدیل ارائه میدهد.
در همین حال، Google Search Console دادههایی را در مورد عبارتهای جستجوشده توسط افراد برای رسیدن به سایت شما را نشان میدهد. عملکرد سایت شما در نتایج جستجوی Google (شامل گزارش کلیکها، نمایشها، نرخ کلیک و average position)، وضعیت indexing ارائه میکند و مسائل مربوط به usability و مسائل امنیتی در سایت شما را نمایش میدهد.
ردیابی تعامل کاربر
گوگل آنالیتکس از یک مدل جمعآوری اطلاعات براساس رویداد استفاده میکند که کاملاً انعطافپذیر است و به شما امکان میدهد رویدادهای سفارشی برای ردیابی و اندازه گیری تعاملات خاص در یک سایت ایجاد کنید.
سرچ کنسول تعاملات کاربران در سایت شما را ردیابی نمیکند. در عوض بر تعاملات خارجی تمرکز میکند، تمرکز آن بر این موضوع است که کاربران چگونه سایت شما را از طریق جستجوی گوگل پیدا میکنند و چگونه وب سایت شما در جستجو نمایش داده میشود.
تحلیل مخاطب و میزان کانورژن
گوگل آنالیتکس به شما ابزارهای مورد نیاز برای درک مخاطبان شما، بخشبندی کاربران وب سایت شما و تجزیه و تحلیل مسیرهای تبدیل و قیفها را در اختیار شما میگذارد. به این صورت میتوانید عمیقتر تجزیه و تحلیل کنید و مسیرهای تبدیل مشتری را بهتر بشناسید. به عبارت دیگر، شما می توانید از گوگل آنالیتکس برای ردیابی اینکه چگونه لیدها در وبسایت شما به مشتری تبدیل میشوند، استفاده کنید.
Google Search Console بر جنبههای فنی و قابلیت مشاهده جستجوی سایت شما تمرکز میکند، بدون اینکه اطلاعات دقیقی در مورد کانورژن یا سفر مشتری در وبسایت شما ارائه دهد.
سئو تکنیکال و سلامت سایت
وقتی صحبت از سئو تکنیکال و سلامت سایت شما به میان میآید، سرچ کنسول تا حد زیادی ابزار بهتری برای بررسی است.
سرچ کنسول در شناسایی مسائل فنی سئو برتری دارد. مواردی مانند خطاهای خزش، مشکلات استفاده از تلفن همراه و مشکلات امنیتی را به شما گوشزد میکند و به شما کمک میکند تا در صدر فهرست جستجوی گوگل باقی بمانید. اما گوگل آنالیتکس، اطلاعاتی لازم در مورد سئو تکنیکال و سلامت سایت به شما نشان نمیدهد.
بیشتر بخوانید: بک لینک چیست؟ آشنایی کامل با لینک خارجی
جمع بندی
در این مطلب، توضیح دادیم که سرچ کنسول چیست، چرا باید از آن استفاده کرد، چه بخشهایی دارد و تفاوت آن با گوگل آنالیتکس چیست تا به طور کامل سرچ کنسول را بشناسید و بتوانید از آن برای تجزیه و تحلیل عملکرد سایت خودتان در میان سرچ گوگل استفاده کنید.
سوالات متداولی که شما می پرسید؟
1. از سرچ کنسول برای سئو چه استفادههایی میتوان کرد؟
- از سرچ کنسول برای تحقیق کلمات کلیدی استفاده کنید؛
- Average Position خود را برای Queries ببینید؛
- مشکلات Website Coverage را بررسی کنید؛
- شناسایی Crawl Errors و صفحات Unindexable را انجام دهید؛
- صفحات وب سایت خود را برای جستجوی موبایل بهینه کنید.
2. آیا می توان از سرچ کنسول بدون گوگل آنالیتیکس استفاده کرد؟
اگر می خواهید شرکت شما به موفقیت در دیجیتال مارکتینگ دست یابد، به هر دو نیاز دارید.
3. آیا برای سرچ کنسول باید پول پرداخت کرد؟
خیر، استفاده از Google Search Console API رایگان است.
4. آیا سرچ کنسول کلمات کلیدی را نشان میدهد؟
بله، شما میتوانید کلمات کلیدی مربوط به وبسایت خودتان را در بخش Performance مشاهده کنید.
منابع:
