هوش مصنوعی چیست؟ هر آنچه درباره هوش مصنوعی باید بدانید

وقتی سخن از هوش مصنوعی به میان می‌آید بسیاری از افراد به یاد ربات‌هایی که قرار است در آینده‌ای نه چندان دور جانشین انسان‌ها شوند و اختیار جهان را در دست بگیرند، می‌افتند. این تصور الهام گرفته از فیلم‌های علمی تخیلی است. هوش مصنوعی چیست؟ یک  تکنولوژی متفکر که کاربردهای بسیار وسیعی دارد. با توجه به اینکه اطلاعات موجود در این حوزه بسیار محدود است این مقاله به این مبحث مهم و کاربردی پرداخته است.

هوش مصنوعی چیست؟

امروزه بخش اعظمی از کارهای روزانه‌ی ما به واسطه وجود هوش مصنوعی پیش می‌رود اما وجود این تکنولوژی آنچنان با زندگی روزمره آمیخته شده است که تشخیص و تمایز آن در بسیاری از مواقع غیر ممکن است. هوش مصنوعی یا  Artificial intelligence نمونه شبیه‌سازی شده تفکر و هوش انسانی است. برای این تکنولوژی تعریف‌های متفاوتی ارائه شده است که درون مایه همه‌ی آنها به این موضوع اشاره دارد که هوش مصنوعی مانند انسان فکر و عمل می‎‌کند. همچنین تفکر و عمل آن بر پایه منطق شکل گرفته است.

با توجه به مطالب ذکر شده، هدف اصلی ابداع و توسعه هوش مصنوعی جایگزین کردن آن به جای هوش انسانی است. به بیان دیگر این هوش قادر است وظایف انسان‌ها را به خوبی انجام دهد. این تکنولوژی اگرچه از نظر قدرت تفکر به توانمندی انسان نیست اما کاربردهای زیادی را می‌توان برای آن متصور شد. پس تمام ماشین‌هایی که می‌توانند رفتار انسان را تقلید( قادر به حل مسئله و یادگیری باشد) و وظایف او را انجام دهند را هوش مصنوعی می‌نامند.

بیشتر بخوانید: راهنمای انتخاب اسم برند با هوش مصنوعی

بررسی تاریخچه هوش مصنوعی

جنگ جهانی دوم بهانه‌ای برای آغاز طراحی هوش مصنوعی بود. دولت آلمان با استفاده از ماشین enigma پیام‌های خود را به صورت رمزگذاری شده ارسال می‌کرد. بدون شک شکستن این رمزها به موفقیت سایر کشورها کمک بسیاری می‌کرد. از این رو دانشمندی انگلیسی به نام آلن تورینگ ماشین bombe را ابداع کرد. هر دو ماشین  enigma و bombe بر اساس یکی از پایه‌های هوش مصنوعی یعنی یادگیری ماشینی طراحی شده‌اند. پیشرفت روزافزون تکنولوژی و ساخت سخت افزارهای گوناگون موجب توسعه هوش مصنوعی شد.

هوش مصنوعی چه اهدافی را دنبال می‌کند

همانگونه که گفته شد هدف اصلی طراحی هوش مصنوعی جایگزینی آن به جای هوش انسانی است به گونه‌ای که یک ماشین قادر به انجام وظایف تعریف شده برای انسان‌ها به درست‌ترین حالت ممکن باشد. پس سه پایه اصلی طراحی هوش مصنوعی را می‌توان یادگیری، استدلال و درک توصیف کرد. این تکنولوژی اگرچه در زیر مجموعه علوم رایانه جای دارد اما بسیاری از دانشمندان آن را یک علم میان رشته‌ای با رویکردهای گسترده می‌دانند. بکارگیری این دانش موجب تغییرات شگرف در صنعت فناوری اطلاعات شده است. لازم به ذکر است عملکرد هوش مصنوعی متمایز از برنامه نویسی است. در برنامه نویسی معادلات به واسطه تعریف ورودی و خروجی‌های مشخص قابل حل هستند. اما هوش مصنوعی قادر به حل معادلات به شیوه‌های متنوع و گوناگون است. بنابراین این تکنولوژی بر خلاف برنامه نویسی می‌تواند جنبه‌های مختلف را پوشش دهد.

هوش مصنوعی چگونه آموزش می‌بیند؟

هوشمندسازی سیستم‌های هوش مصنوعی از طریق یادگیری عمیق صورت می‌گیرد.

یادگیری ماشین

در یادگیری ماشین، ماشین بر اساس مشاهدات و اطلاعات ذخیره شده در خود به یک الگوی ثابت و مشخص دست می‌یابد که بر اساس آن می‌تواند مسائل را حل و در خصوص موارد مختلف تصمیم‌گیری کند. در واقع اینگونه یادگیری به صورت خودکار و بر اساس الگوریتم‌های تعریف شده صورت می‌گیرد. الگوریتم‌ها از طریق نمایش، ارزشیابی و بهینه‌سازی به ماشین آموزش‌های لازم را ارائه می‌دهد. در نمایش، اطلاعات به صورت طبقه‌بندی شده و متناسب با زبان کامپیوتر بارگذاری می‌شوند. سپس ماشین به ارزیابی عملکرد بر اساس هدف، توانمند می‌شود یعنی بهترین نمره را به هدف مورد نظر می‌دهد. در بخش بهینه سازی، روش جستجو بر اساس بالاترین امتیاز طبقه‌بندی شده تعریف می‌شود. با توجه به مطالب ذکر شده با کمک الگوریتم‌های مختلف، ماشین این توانایی را می‌یابد که داده‌ها را تفسیر و آنها را تعمیم دهد.

یادگیری عمیق

در یادگیری عمیق، الگوی ذهنی انسان در یادگیری برای ماشین پیاده‌سازی شده است. در واقع ماشین از انسان تقلید می‌کند. این مدل از یادگیری هوش مصنوعی برای دانشمندانی که اصول کاری آنها بر پایه تحلیل و تفسیر داده‌ها است، کاربرد بسیاری دارد. در یادگیری عمیق، ماشین برای انجام امور پیچیده یا انتزاع طراحی می‌شود. در این صورت ماشین برای ترسیم بهترین الگوهای رفتاری می‌تواند به درک بهتری از واقعیت دست یابد.

آشنایی با سطوح هوش مصنوعی

هوش مصنوعی را بر اساس درکی که از دنیای بیرون دارد به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

هوش مصنوعی محدود (artificial narrow intelligence)

هوش مصنوعی محدود قادر است بسیاری از وظایف انسان‌ها را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. در زندگی انسان امروز نمونه‌های بارزی از این هوش وجود دارد که از جمله‌ی آن می‌توان به بازی‌های کامپیوتری، اتومبیل خودران، سیستم خودکار تبدیل گفتار به نوشتار و …. اشاره کرد.

هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence )

هوش مصنوعی عمومی همچون انسان‌ها قادر به درک دنیای اطراف است. در واقع برای آنها ظرفیت و گنجایشی مشابه انسان در نظر گرفته شده است. این مدل از هوش مصنوعی هنوز در حد داستان‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی موجود است و نمونه واقعی آن طراحی نشده است. اما بدون شک طراحی آن به معنای ساخت موجودی توانمندتر از انسان است.

سوپرهوش (Artificial Super Intelligence )

تا به اینجا هوش‌های مصنوعی ذکر شده توانمندی معادل انسان‌ها داشتند. اما اگر این هوش مرزهای درک و فهم انسان‌ها را پشت سر بگذارد به سوپرهوش و یا هوش فرابشری تبدیل می‌شود. بدون شک نمود این هوش اگرچه بسیاری از مشکلات انسان‌ها را حل می‌کند اما می‌توانند تهدید جدی نیز برای او بشمار رود.

با توجه به تعریفات ارائه شده، هوش مصنوعی محدود همین هوش مصنوعی است که با زندگی روزمره ما آمیخته شده است. اما هوش مصنوعی عمومی و سوپرهوش در آینده‌ای نه چندان معلوم نمود پیدا می‌کند. در واقع هوش مصنوعی محدود توانمندی‌هایی در حد کامپیوتر دارد. اما هوش مصنوعی عمومی همچون انسان از زندگی درک واضح و مشخصی دارد. البته توانمندی‌های آن از انسان بسیار بیشتر است.

بیشتر بخوانید: معرفی بهترین ابزارهای هوش مصنوعی ساخت عکس

مثال‌هایی از فناوری هوش مصنوعی

گستردگی و پیچیدگی هوش مصنوعی سبب شده است که شاخه‌های متعددی برای این هوش تعریف شود که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.

سیستم خبره (Experts Systems): این سیستم از هوش مصنوعی از دانش انسانی برای تصمیم‌گیری تقلید می‌کند. در این سیستم برای حل مسئله به جای برنامه نویسی از منطق استفاده می‌شود. از جمله کاربردهای سیستم خبره می‌توان به مواردی همچون شناسایی عفونت در علم پزشکی، انجام امور بانکی و مالی در علم اقتصاد و … اشاره کرد.

رباتیک (Robotics): این شاخه از هوش مصنوعی به ساخت ربات اختصاص دارد. ربات‌ها وظایف تعریف شده برای انسان را برعهده می‌گیرند و زندگی انسان را آسانتر می‌کنند. امروزه طیف وسیعی از ربات‌ها با اهداف مختلفی تولید شده‌اند.

یادگیری ماشین (Machine Learning): ماشین‌ها و رایانه‌ها تنها قادر به انجام اموری هستند که برای آنها کدنویسی شده است. یادگیری ماشین، شرایطی را فراهم می‌کند که سیستم با کمک الگوریتم‌های مختلف از محیط پیرامون خود بیاموزد. این امر به آنها کمک می‌کند که توانایی تصمیم‌گیری داشته باشند. یادگیری ماشینی به سه دسته یادگیری نظارتی (Supervised) ، بدون نظارت (Unsupervised) و یادگیری تقویتی (Reinforcement) تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و محدودیت‌های خود را دارند. 

شبکه عصبی (Neural Network): شبکه عصبی یا یادگیری عمیق نوعی از هوش مصنوعی است که قادر به تجزیه تحقیقات بازار، کشف تقلب‌ها، پیش‌بینی سهام، تأیید چهره، احراز هویت، تحلیل ریسک‌ها و … است. تمامی این امور بر اساس نورون‌های مصنوعی عصبی ذهن طراحی شده‌اند.

منطق فازی (Fuzzy Logic): در شرایطی که اطلاعات موجود قابل اطمینان نباشند از منطق فازی استفاده می‌شود. در واقع این بخش از هوش مصنوعی به اصلاح و بازنمایی اطلاعات اختصاص دارد.

پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing): سیستم تعریف شده برای ماشین‌ها صفر و یک است بنابراین آنها نمی‌توانند زبان پیچیده انسان‌ها را درک کنند. از این رو لازم است زبان انسان به گونه‌ای ترجمه شود که برای رایانه‌ قابل درک باشد. شاخه پردازش زبان طبیعی این امکان را فراهم می‌کند که زبان ساختار نیافته‌ی انسان به زبانی قابل درک برای ماشین ترجمه شود. از این طریق است که انسان می‌تواند به راحتی با ماشین ارتباط برقرار کند.

بینایی کامپیوتری: به کامپیوترها توان درک و تفسیر اطلاعات بصری مانند تصاویر و ویدئوها را می‌دهد. به عبارت دیگر، این فناوری به کامپیوترها کمک می‌کند تا دنیای اطراف خود را همانطور ببینند که برای ما قابل مشاهده است. تشخیص و ردیابی اشیا، شناسایی چهره و پیدا کردن الگوها از کاربردهای آن است.  این الگوریتم‌ها با پردازش حجم عظیمی از داده‌های تصویری، توانایی یادگیری و بهبود عملکرد خود را دارند.

هوش مصنوعی مولد: قادر به تولید محتواهای جدید مانند متن، تصویر، صدا و ویدئو بر اساس الگوها و داده‌های موجود است. این نوع AI از مدل‌های یادگیری عمیق مانند شبکه‌های مولد تخاصمی (GANs) و مدل‌های زبانی بزرگ (مانند GPT) استفاده می‌کند تا خروجی‌هایی مشابه داده‌های ورودی بسازد، اما به شکلی نو و خلاقانه‌تر. کاربردهای هوش مصنوعی مولد شامل تولید محتوا، خلق تصاویر هنری، نوشتن متون و حتی ساخت موسیقی است.

انواع هوش مصنوعی

هوش مصنوعی بر اساس سیستم‌های که امروزه وجود دارند یا سیستم‌های احساسی که هنوز پا بر عرصه وجود نگذاشته‌اند، اینگونه تقسیم بندی می‌شوند.

ماشین های انفعالی

در ماشین‌های انفعالی از هوش مصنوعی استفاده شده است که می‌تواند رویدادهای مختلف را پیش بینی و بر اساس آن بهترین استراتژی را به کار برد. این مدل از تکنولوژی قادر به  ثبت تجربه و پیشینه عملیات خود نیست به همین دلیل ممکن است یک حرکت اشتباه را بارها تکرار کند. deep blue نمونه‌ای از ماشین انفعالی است. deep blue نوعی بازی شطرنج است که موفق به شکست گری کاسپاروف قهرمان جهان شطرنج شد. این بازی اگرچه بهترین حرکت را پیش بینی و اجرا می‎‌کرد اما نمی‌توانست سوابق بازی خود را به یاد بیاورد.

حافظه محدود

سیستم حافظه محدود می‌تواند به استناد از تجربه‌های گذشته خود بهترین تصمیم را برای آینده اتخاذ کند. نمونه‌ای از این سیستم، ماشین‌های خودران است. این ماشین‌ها بر اساس مشاهدات خود قادر به تصمیم‌گیری برای آینده نزدیک هستند.

تئوری ذهن

هوش مصنوعی تئوری ذهن، قادر است همچون انسان جهان پیرامون خود را درک و آنالیز کند و براساس آن بهترین تصمیم را بگیرد. این نوع از هوش هنوز وجود خارجی ندارد اما ابداع آن به معنای ساخت ماشینی با آرزو، آمال، اعتقاد و دانش است.

خود‌آگاه

سیستم هوش مصنوعی خودآگاه، به حالات و احساسات خود واقف است و می‌تواند بر اساس آن احساسات دیگران را درک و توجیه کنند. این نوع از هوش نیز هنوز پا به عرصه وجود نگذاشته است.

بیشتر بخوانید: معرفی انواع ai و کاربرد آن‌ها 

مزایای هوش مصنوعی

به باور کارشناسان هوش مصنوعی تحول بنیادین و عمیقی در زندگی بشر ایجاد می‌کند که نمونه آن را کمتر در تاریخ دیده‌ایم. این تحول عمیق به واسطه مزایای متعددی رخ می‌دهد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. 

افزایش بهره‌وری و کارایی

هوش مصنوعی وظایف و فرایندهای تکراری و غیر تخصصی را با سرعت و دقت بالا انجام می‌دهد. این مزیت به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا هزینه‌ها را کاهش داده و بهره‌وری را به‌طور چشمگیری افزایش دهند. برای مثال استارتاپ ایرانی آراد ربات‌های هوشمند متنی و صوتی معرفی کرده‌ که جایگزین نیروی انسانی می‌شوند. این ربات‌ها در ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۷ روز هفته به پرسش‌های مشتریان جواب می‌دهند. 

کارآمدی در وظایف داده‌محور

الگوریتم‌های یادگیری ماشینی می‌تواند حجم عظیمی از داده‌ها را در مدت زمان کوتاه تحلیل کرده و اطلاعات مفیدی از آن را استخراج کند. این ویژگی در امور مالی، بیمه و بهداشت  مفید است که نیاز به ورود و تحلیل حجم زیادی از داده‌های روتین و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده دارند. پردازش سریع و دقیق داده‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصمیمات دقیق‌تری بگیرند و روندهای بازار یا نیازهای مشتریان را به درستی پیش‌بینی کنند. برای مثال در پلتفرم دیوار از هوش مصنوعی برای قیمت‌گذاری هوشمند املاک و خودروها استفاده می‌شود تا کاربر دید بازتری در مورد شرایط بازار پیدا کند. 

بهبود تجربه کاربری

بسیاری از پلتفرم‌ها و برنامه‌های کاربردی از هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی خدمات استفاده می‌کنند. به گفته «سهیل مقدم»، معاون فناوری دیجی‌کالا این شرکت از الگوریتم‌های هوشمندی بهره می‌برد که با توجه به خریدهای قبلی کاربران، کالاها را به آنها نمایش می‌دهد. در شبکه‌‌های اجتماعی از جمله توییتر و اینستاگرام هوش مصنوعی محتواهای پیشنهادی را متناسب با سلیقه فرد ارائه می‌دهد.

مهارت در کارهای دقیق

هوش مصنوعی برای انجام وظایفی که نیاز به شناسایی الگوهای ظریف و روابط پیچیده دارند، بسیار مناسب است. به‌عنوان مثال در حوزه سرطان‌شناسی سیستم‌های AI توانسته‌اند با دقت بالا سرطان سینه و ملانوما را در مراحل ابتدایی شناسایی کرده و مناطق نگران‌کننده را برای ارزیابی بیشتر توسط متخصصان بهداشت مشخص کنند.

نوآوری در تحقیقات علمی

هوش مصنوعی در زمینه‌های پیچیده‌ای مانند نجوم، زیست‌شناسی مولکولی و ژنتیک به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های علمی به‌کار می‌رود. با شبیه‌سازی و تحلیل سریع سناریوهای مختلف، مدل‌ها به محققان کمک می‌کنند تا داروها، مواد یا ترکیبات جدید را سریع‌تر از روش‌های سنتی کشف کنند.

کاهش خطاهای انسانی

هوش مصنوعی برخلاف انسان‌ها، از محدودیت‌های فیزیولوژیکی و روانی مصون است. این امر موجب شده تا در شرایط مختلف و به صورت مداوم، با بیشترین دقت و کارایی به فعالیت خود ادامه دهند. این ویژگی در صنایع حساس مانند داروسازی و مهندسی، که کوچک‌ترین خطای انسانی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مقیاس‌پذیری

هوش مصنوعی مثل یک عضله قدرتمند است که هرچه به آن کار بیشتری بدهیم، قوی‌تر می‌شود. این سیستم‌ها می‌توانند با حجم عظیمی از اطلاعات کنار بیایند و به همین دلیل در مواردی که حجم داده‌ها به سرعت زیاد می‌شود، مثل جستجوی اینترنتی یا تحلیل‌های تجاری، بسیار مفید هستند

حفاظت از محیط زیست

هوش مصنوعی حتی در ایران هم به کمک محیط زیست آمده و دیجی‌کالا برای کاهش استفاده از جعبه و پلاستیک از آن بهره می‌برد. کاربردهای AI در محیط زیست بسیار گسترده است و برای مدیریت پسماند، حفاظت از تنوع زیستی، جلوگیری از آلودگی هوا و آب و کاهش تغییرات اقلیمی استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال مدل‌های یادگیری ماشینی می‌توانند تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های حسگرها را برای پیگیری خطر آتش‌سوزی، سطح آلودگی و جمعیت گونه‌های در معرض خطر پردازش کنند.

بهینه‌سازی فرآیندها

هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی و خودکارسازی فرآیندهای پیچیده در صنایع مختلف به‌کار می‌رود. برای مثال می‌توانند ناکارآمدی‌ها را در جریان‌های کاری تولید شناسایی و گلوگاه‌های احتمالی را پیش‌بینی کنند. برای مثل مشکل کمبود و قطعی برق در ایران را تصور کنید. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های قبلی مصرف برق، الگوهای مصرف را شناسایی کرده و پیش‌بینی دقیقی از مصرف آینده ارائه دهد. این امر به برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا منابع تولید را بهتر مدیریت کرده و تا حد ممکن از بروز قطعی جلوگیری کنند.

معایب و چالش های هوش مصنوعی

پیشرفت‌های AI جنبه‌های مختلف زندگی ما را بهبود می‌بخشد اما همزمان با آن چالش‌ها و مشکلاتی نیز به وجود می‌آورد که نیاز به مدیریت دارند. در ادامه توضیحات جامعی از مزایا و معایب هوش مصنوعی ارائه می‌دهیم. 

نابودی مشاغل

با خودکارسازی فرآیندها نگرانی‌هایی درباره جایگزینی انسان‌ها در برخی مشاغل وجود دارد. ربات‌ها و سیستم‌های خودکار در مشاغل صنعتی، خدمات مشتریان و حتی در بخش اداری جای نیروی انسانی را می‌گیرند. این چالش همین حالا در حوزه‌هایی که نیاز به تخصص نداشته یا وظایف آن تکراری است، شروع شده و به مرور منجر به تغییرات گسترده در نیروی کار شود. 

هزینه‌های سرسام‌آور

توسعه، پیاده‌سازی و نگهداری سیستم‌های هوش مصنوعی به منابع زیادی نیاز دارد. مدیریت این فناوری هم مستلزم تیم‌های متخصص و تجهیزات پیشرفته است که هزینه‌های سنگینی در پی دارند. به عنوان مثال، مدیرعامل OpenAI، اعلام کرده که آموزش مدل GPT-4 بیش از ۱۰۰ میلیون دلار هزینه داشته است. به این مبلغ باید هزینه سرسام آور نگهداری و به‌روزرسانی مداوم این سیستم‌ها نیز را اضافه کرد. 

چالش‌های امنیت و حریم خصوصی

هوش مصنوعی به حجم زیادی از داده‌ها برای آموزش و بهبود نیاز دارد. این داده‌ها شامل اطلاعات شخصی، رفتاری و ترجیحات کاربران است که خطرات امنیتی و نقض حریم خصوصی افراد را افزایش می‌دهد. در نتجیه ذخیره‌سازی و مدیریت این داده‌ها باید با دقت و حساسیت بالا انجام شود تا از هرگونه سواستفاده جلوگیری شود.

نداشتن احساس و عاطفه

یکی از محدودیت‌های بزرگ هوش مصنوعی این است که توانایی درک احساسات و واکنش‌های انسانی را ندارد. حتی با وجود پیشرفت‌هایی در زمینه هوش احساسی، AI نمی‌تواند جایگزین کامل تعاملات انسانی شود. در بسیاری از موقعیت‌ها مانند مشاوره روانشناسی یا ارتباطات عاطفی حضور انسان‌ها همچنان ضروری است.

سوگیری و نابرابری

اگر داده‌هایی که برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی استفاده می‌شوند، دارای سوگیری یا تبعیض باشند، سیستم‌ نیز نتایج ناعادلانه‌ای تولید می‌ کند. این مسئله می‌تواند در حوزه‌هایی مانند استخدام، قضاوت یا پزشکی تبعیض‌آمیز باشد و نتایجی تولید کند که عادلانه نیستند. در برخی موارد سیستم‌ حتی سوگیری‌های جزئی را تشدید کنند. برای مثال آمازون یک ابزار استخدامی مبتنی بر AI توسعه داد که به‌طور ناخواسته به نفع مردان عمل می‌کرد که بازتابی از نابرابری جنسیتی در صنعت فناوری بود.

مشکل در تعمیم‌پذیری

مدل‌های هوش مصنوعی در انجام وظایف خاصی که برای آن‌ها آموزش دیده‌اند عالی عمل می‌کنند، اما در مواجهه با سناریوهای جدید با مشکل مواجه می‌شوند. نبود انعطاف‌پذیری کاربرد هوش مصنوعی را هم محدود می‌کند، چون وظایف جدید نیازمند توسعه یک مدل کاملاً جدید خواهند بود. برای مثال یک مدل پردازش زبان طبیعی که بر اساس متون انگلیسی آموزش دیده، احتمالا در پردازش متون فارسی به‌خوبی عمل نکند.

آسیب‌پذیری امنیتی

سیستم‌های هوش مصنوعی در برابر طیف گسترده‌ای از تهدیدات سایبری مانند «مسموم‌سازی داده‌ها» و «یادگیری ماشینی خصمانه» (Adversarial Machine Learning) آسیب‌پذیر هستند. هکرها می‌توانند داده‌های نادرست را به ماشین تغذیه کرده یا سیستم‌های AI را برای تولید خروجی نادرست و مخرب فریب دهند. این موضوع در بخش‌های حساس مانند خدمات مالی و دولتی نگران‌کننده است.

مسائل اخلاقی و قانونی

پیشرفت‌های AI منجر به طرح سوالات جدی در زمینه اخلاقی و حقوقی شده است. به عنوان مثال در حوزه‌های نظامی و امنیتی استفاده از هوش مصنوعی برای توسعه سلاح‌های خودکار نگرانی‌های زیادی به وجود آورده است. سوالاتی هم در مورد مسئولیت‌ تصمیمات گرفته شده توسط AI مطرح است؛ به عبارت دیگر در صورت بروز خطا توسط هوش مصنوعی، مسئولیت آن بر عهده چه کسی خواهد بود؟

کاربردهای هوش مصنوعی

همانگونه که گفته شد توانمندی‌های هوش مصنوعی موجب شده است که کاربرد آنها در حوزه‌های مختلف گسترش یابد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:

حوزه سلامت

امروزه بسیاری از تکنولوژی‌های بکار رفته در حوزه سلامت مجهز به هوش مصنوعی است. اما با توجه به اینکه بیشترین هزینه‌های این حوزه به تشخیص دیر یا نادرست بیماری مربوط می‌شود، بسیاری از شرکت‌ها به دنبال به کارگیری هوش مصنوعی برای تشخیص بیماری هستند. سیستم IBM Watson نمونه‌ای از این تکنولوژی است که با استخراج سوابق بیمار، یک فرضیه را در خصوص بیماری فعلی او مطرح و بر اساس آن داده‌های لازم را جمع‌آوری می‌کند. چت بات‌ها نیز علاوه بر پاسخ‌گویی به سوالات بیمار شرایطی را برای برنامه ریزی قرار ملاقات و صدور صورت‌حساب فراهم می‌کنند.

حوزه کسب و کار

هوش مصنوعی بسیاری از وظایف تکراری و روزمره را برعهده گرفته و به افراد اجازه می‌دهد بر فعالیت‌های پیچیده‌تر و خلاقانه‌تر تمرکز کنند. با تلفیق فناوری‌های هوش مصنوعی مانند اتوماسیون رباتیک، تحلیل داده و مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، کسب‌وکارها قادرند به صورت خودکار اطلاعات مورد نیاز را استخراج و بهترین خدمات را به مشتریان ارائه دهند. برای مثال دیجی‌کالا مثل دیگر مارکت‌های پلیس بزرگ بررسی نظرات و تصاویر ارسالی فروشندگان و کاربران را به هوش مصنوعی سپرده است. دیوار هم سعی کرده با هوش مصنوعی بهبود تجربه کاربری برای آگهی‌گذار و بیننده آگهی اتفاق بیفتد.

حوزه آموزش و پرورش

هوش مصنوعی در آموزش و پرورش شرایطی را فراهم می‌کند که دانش آموزان بر اساس توانمندی و هوش تقسیم‌بندی شوند. در این صورت آموزش‌های ارائه شده متناسب با سرعت و قدرت یادگیری دانش آموز است. همچنین سیستم نمره‌دهی دانش آموز نیز می‌تواند با کمک این هوش، خودکار و هدفمند شود. با کمک هوش مصنوعی روند آموزشی دانش آموز در مسیر درست قرار می‌گیرد.

حوزه اقتصاد

در وال استریت بخش اعظمی از معاملات به وسیله‌ی هوش مصنوعی مدیریت می‌شوند. علاوه بر این با کمک این تکنولوژی می‌توان برنامه‌های مالی مشخصی را تدوین کرد. برنامه‌هایی همچون Mint و TurboTax با جمع آوری اطلاعات مالی بهترین مشاوره را ارائه می‌دهند. همچنین با استفاده از برخی از برنامه‌ها می‌توان روند خرید خانه و … را مدیریت کرد. 

حوزه قانون و قضا

انسان‌ها علیرغم هوش و درک بالای خود، دارای محدودیت‌هایی هستند. به طور مثال انسان به سختی می‌تواند اسناد و مدارک لازم را کشف کند. هوش مصنوعی و گسترش سیستم اتوماسیونی این مشکل را تا حد قابل توجهی حل کرده است. همچنین این تکنولوژی مدت زمان لازم برای اثبات جرم یا شناسایی مجرم را به حداقل مقدار ممکن رسانده است.

حوزه تولید

توسعه هوش مصنوعی منجر به اتوماتیک شدن بسیاری از روندهای تولید شده است. به همین دلیل روند تولید محصولات سرعت بالایی یافته است. این پیش‌بینی وجود دارد که در آینده ماشین‌های اتوماتیک جایگزین نیروهای انسانی شوند.

برقراری امنیت

هوش مصنوعی با تحلیل رفتارهای غیرعادی در سیستم‌ و شبکه‌ قادر است فعالیت‌های مشکوک، مجرمانه و حملات سایبری را به سرعت شناسایی کند. برخی از سیستم‌ها حتی به صورت خودکار به تهدیدات پاسخ می‌دهند. به عنوان مثال ترافیک مشکوک را مسدود کرده یا دسترسی به سیستم‌ها را محدود کنند. 

یک نمونه داخلی پلتفرم دیوار است که شناسایی آگهی‌های کلاهبرداری و مجرمانه را از بین صدها هزار آگاهی جدید به هوش مصنوعی سپرده است. این مدل بر اساس نوع تخلف و تکرار آن کاربران را در دسته‌های مختلف قرار داده و آنها را از چت یا انتشار آگهی جدید محروم می‌کند. 

تفسیر داده‌ها

کلان داده‌ها به حجم زیادی از داده اطلاق می‌شود که با کمک آن می‌توان اطلاعات مورد نیاز را استخراج و بهترین حرکت استراتژیک و حساس را پیش‌بینی کرد. در واقع این داده‌ها امکان تجزیه و تحلیل نیازهای انسان را فراهم کرده است و با استفاده از آن می‌توان قوانین بازار و روند تغییرات آنها را پیش بینی کرد. تفسیر کلان داده‌ها تنها با کمک هوش مصنوعی امکانپذیر است.

بلاکچین

ارزهای دیجیتال به زودی بازار اقتصاد جهانی را در دست می‌گیرند. از این رو لازم است که از هوش مصنوعی در جهت انجام تراکنش‌ها، افزایش امنیت، تولید بلوک و دیگر امورات شبکه بلاکچین‌ها استفاده کرد. در واقع عدم وجود نیروی انسانی محدودیت و مشکلاتی را برای شبکه بلاکچین به وجود آورده است که راه حل مرتفع کردن آنها تنها در دست هوش مصنوعی است.

بیشتر بخوانید: بلاک چین چیست؟ همه چیز درباره فناوری Blockchain به زبان ساده

آینده هوش مصنوعی

هوش مصنوعی به سرعت در حال تغییر بازی است و تحولات عمیقی در صنعت، خدمات، سلامت و زندگی روزمره ما بر جای خواهد گذاشت. از رانندگی ماشین‌‌های خودران گرفته تا تشخیص بیماری‌ها و حتی خلق آثار هنری، مرزهای دانش و فناوری در آینده نزدیک جابه‌جا خواهد شد.

یکی از حوزه‌های اصلی که توسط AI دگرگون می‌شود، خودکارسازی در صنعت و خدمات است. با توسعه ربات‌های هوشمند و سیستم‌های خودکار، کارهای تکراری و پیچیده‌ به طور گسترده‌ای به دست ماشین‌ها سپرده خواهند شد. شاید این تحول به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری منجر شود اما نگرانی‌هایی را در مورد کاهش فرصت‌های شغلی و بیکاری به همراه دارد. 

در حوزه سلامت نیز هوش مصنوعی آینده‌ای نویدبخش دارد. الگوریتم‌های هوشمند قادر به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، پیشنهاد درمان‌های شخصی‌ و حتی اجرای جراحی‌ خواهند بود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که AI خطاهای پزشکی را در تشخیص و درمان بیماری‌ها به شکل چشمگیری کاهش خواهد داد. 

با این حال آینده هوش مصنوعی بدون چالش هم نیست. مسائل مربوط به حفظ حریم خصوصی، امنیت داده‌ها و نگرانی از توسعه هوش مصنوعی خودآگاه، از جمله موضوعاتی است که باید در آینده با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تنظیم مقررات هوش مصنوعی و استفاده مسئولانه از آن، کلید آینده‌ای مثبت برای این فناوری خواهد بود. 

در مجموع آینده هوش مصنوعی به ترکیبی از پیشرفت‌های فنی، قوانین و مقررات مناسب و تصمیمات اخلاقی بستگی دارد. اگر این موارد به درستی مدیریت شوند، هوش مصنوعی به بهبود زندگی ما و ایجاد فرصت‌های جدید برای نوآوری کمک بی‌سابقه‌ای خواهد کرد.

جمع‌بندی

هوش مصنوعی به سه سطح محدود، عمومی و فرابشری تقسیم می‌شود. هوش مصنوعی محدود در سیستم‌های مختلف مانند خودروهای خودران، دستیارهای صوتی و تحلیل داده‌ها استفاده می‌شود. در مقابل، هوش مصنوعی عمومی و سوپرهوش همچنان در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند و آینده‌ای دورتر را ترسیم می‌کنند.

هوش مصنوعی مزایای بسیاری دارد از جمله افزایش بهره‌وری، تحلیل دقیق داده‌ها، بهبود تجربه کاربری و کمک به حفاظت از محیط زیست. با این حال چالش‌هایی مثل نابودی مشاغل، هزینه‌های بالا، مسائل امنیتی و حفظ حریم خصوصی نیز به همراه دارد، از جمله تهدید 

با پیشرفت‌های سریع و خیره‌کننده در این حوزه انتظار داریم هوش مصنوعی به حل بسیاری از مشکلات جهان از جمله تغییرات اقلیمی، بیماری‌های لاعلاج و فقر کمک کند. با این حال برای استفاده بهینه از این فناوری نیازمند تدوین قوانین و مقررات مناسب هستیم.

سوالات متداول

1. مزایای هوش مصنوعی چیست؟

افزایش بهره‌وری، کاهش خطاهای انسانی، بهبود تجربه کاربری و بهینه‌سازی فرآیندها از مزایای هوش مصنوعی هستند.

2. آیا هوش مصنوعی از انسان باهوش‌تر است؟

هوش مصنوعی در برخی زمینه‌ها از انسان بهتر عمل می‌کند اما هنوز در درک مفاهیم انتزاعی، خلاقیت و هوش اجتماعی با انسان برابری نمی‌کند.

3. آیا هوش مصنوعی خطری برای انسان‌ها است؟

برخی معتقدند که هوش مصنوعی می‌تواند منجر به بیکاری شود و تهدیدی برای بقای انسان باشد. اما بسیاری دیگر معتقدند که زندگی ما را بهتر کند.

4. هوش مصنوعی چه شغل‌هایی را نابود می‌کند؟

مشاغل شامل کارهای تکراری مثل اپراتورهای خط تولید، کارمندان خدمات مشتری، تولیدکننده‌های محتوا، حسابداران، کدنویس‌ها و رانندگان تاکسی

5. چطور در زمینه هوش مصنوعی مهارت کسب کنم؟

مشاهده دوره‌های آنلاین در Coursera و Udemy، مطالعه  کتاب‌ها و مقالات و مشارکت در پروژه‌های عملی

6. آینده هوش مصنوعی چگونه خواهد بود؟

انتظار می‌رود که هوش مصنوعی در همه جنبه‌های زندگی ما نفوذ کرده و به حل چالش‌های بزرگ جهان کمک کند.

منابع:

Techtarget