SQL Server چیست و چه کاربردهایی دارد؟

داده قدرت می‌بخشد. باور نمی‌کنید؟ اقتصاددان معروف بریتانیایی، آقای رونالد کوز (Ronald Coase)، جمله معروفی دارد که می‌گوید: «داده (Data) را شکنجه کنید، تا به همه‌چیز اعتراف کند!» شاید بپرسید که اعتراف به چه چیزی؟ رده سنی بازدیدکنندگان سایت‌تان، علاقه‌مندی‌های مشتریان‌تان و بهترین ساعت برای پخش برنامه جدید بررسی هوش مصنوعی‌های جدید، با تحلیل داده‌ها ممکن است.

حالا حدس می‌زنید برای این‌که به یک شکنجه‌گر ماهر تبدیل شویم و بتوانیم از دیتاها حرف بکشیم، به چه لوازم یا ابزارهایی نیاز داریم؟ پایگاه داده (Database) و مدیریت آن‌ها. پس بی‌هیچ مقدمه دیگری به‌سراغ اصل موضوع می‌رویم: دیتا و SQL Server چیست؟ پس با ما همراه باشید تا جواب تمام کنجکاوی‌های‌تان را بدهیم.

دیتا و دیتابیس چیست؟ 

دیتا همان کلمات، تصاویر، صداها، ویدیوها و هر شکلی از اطلاعات ضبط‌شده پیرامون‌مان است. دیتابیس‌ها هم محلی برای ذخیره این دیتاها هستند. هدف از ذخیره کردن دیتا، تحلیل آن‌ها و استخراج اطلاعات ارزش‌مند است؛ اطلاعاتی که به پیشرفت بیزینس، تکنولوژی، وضعیت کنونی کره زمین و بهینه‌سازی زندگی انسان‌ها کمک می‌کنند.

Microsoft SQL Server چیست؟

SQL Server، یک سیستم مدیریت پایگاه داده – از نوع رابطه‌ای – است. این سیستم توسط کمپانی مایکروسافت توسعه داده شد و از زبان ANSI SQL پشتیبانی می‌کند.

این نرم‌افزار برای ذخیره، مدیریت و بازیابی کارآمد داده‌ها استفاده می‌شود که به‌دلیل قابلیت اطمینان بالای خود، انتخاب محبوب و اول مشاغل در هر اندازه است.

تعاریف مربوط به SQL Server

پیش‌از بررسی دقیق‌تر جواب «SQL Server چیست» و ابزارهای آن، اجازه دهید چند سرواژه و تعریف مرتبط را توضیح دهیم.

ANSI SQL 

• SQL مخفف “Structured Query Language”، به‌معنی نوعی زبان است که برای جست‌وجوهای ساختاریافته استفاده می‌شود (شبیه زبان برنامه‌نویسی، ولی با عملکردی متفاوت)؛
• ANSI، مخفف “American National Standards Institute” که به پیروی SQL از استاندارد بین‌المللی ANSI اشاره دارد؛
• پس می‌توانیم بگوییم که SQL Server یک نرم‌افزار مدیریت پایگاه داده است که برای رساندن و تفهیم منظور خود به دیتابیس، از زبان SQL استفاده می‌کند.

سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای (RDBMS) 

• نرم‌افزارهای مدیریت پایگاه داده، انواع مختلفی دارند که یکی از آن‌ها مدل Relational یا رابطه‌ای است. در مدل رابطه‌ای، به‌جای این‌که داده‌ها به‌شکل ساده درون فایل ذخیره شوند، به مجموعه‌ای از جداول (Table) منتقل، سازمان‌دهی و ذخیره می‌شوند؛
• هر Table از تعدادی سطر و ستون تشکیل شده است که به آن‌ها “Tuples” و “Attributes” می‌گویند؛
• اگر با حجم بزرگی از داده‌ها (در حد چندین ترابایت) سروکار داشته باشید، خیلی زود متوجه عدم کارایی و مدیریت آن‌ها با DBMS می‌شوید. این‌جا نیاز به مدل‌های دیگر دیتابیس، یعنی RDBMS پیدا خواهید کرد؛
• Microsoft Access یک DBMS است و برای استفاده شخصی عملکرد خوبی دارد. در مقابل، SQL Server، MySQL، PostgreSQL، MariaDB و Oracle همگی سیستم‌های RDBMS هستند.

بیشتر بخوانید: ردیس یا Redis چیست؟ با مزایای فوق‌العاده Redis آشنا شوید!

SQL Server Instance 

• یک نمونه SQL Server مجزا و مستقل که نسخه‌ای کپی از موتور پایگاه داده SQL Server است و روی کامپیوتر اجرا می‌شود؛
• هر نمونه از این قابلیت SQL Server می‌تواند تنظیمات پیکربندی، پایگاه داده و کاربران خاص خود را داشته باشد. بنابراین انعطاف‌پذیری و مدیریت بیشتری ممکن می‌شود؛
• این قابلیت اجازه نصب و اجرای چند نمونه از SQL Server که در نسخه، ورژن و پلتفرم تفاوت دارند را به‌صورت مستقل روی یک ماشین می‌دهد. به تک‌تکِ SQL Serverهای نصب‌شده روی این ماشین، یک Instance (نمونه) از SQL Server گفته می‌شود؛
• بنابراین می‌توانید به هر Instance یک نام مشخص بدهید. 

مزایا و معایب SQL Server

SQL Server با برخی مزایا ازجمله لیست زیر عرضه شده است:

مزایای SQL Server

• مراحل ساده هنگام نصب، پیکربندی و راه‌اندازی 
• رابط کاربری مناسب برای آسان کردن کار با جداول و داده‌ها
• امنیت بالا با حفاظت کامل از داده‌های حساس
• بازیابی اطلاعات ازدسته‌رفته در صورت نیاز
• پشتیبانی از پایگاه داده‌های ابری و On-premises 
• نسخه‌های مختلف برای انجام کارهای متفاوت به‌شیوه‌ای بهینه
• آموزش‌ها و مستندات زیاد (به زبان انگلیسی) و امکان استفاده عموم از آن‌ها
• قابل استفاده روی هاست لینوکس
• ادغام ساده و سریع با سایر ابزارهای مایکروسافت
• قابلیت اطمینان و پایداری بالا، مناسب برنامه‌ها و پلتفرم‌های حیاتی سازمان و کسب‌وکار
• ارائه عملکرد عالی با امکاناتی مانند Indexing و Query Tuning
• مقیاس‌پذیری بالا 
• ارائه امکانات گسترده و متنوع در زمینه‌های گوناگون مانند هوش تجاری و گزارش‌گیری 

معایب SQL Server 

• قیمت بالا در صورت خرید لایسنس قانونی 
• گزینه‌های کمتر در مقایسه با Oracle مانند پارتیشن‌بندی کلیدهای خارجی (Foreign Key) 
• الزام به پرداخت هزینه برای پشتیبانی رسمی 
• بروز مشکلات در صورت استفاده از نرم‌افزارهای غیر مایکروسافتی 
• به‌ارث بردن پیچیدگی ذاتی محصولات مایکروسافت 
• عملکرد دیتابیس محدود به سخت‌افزار سیستم، پیکربندی و بهینه‌سازی کوئری‌ها

ابزارهای SQL Server 

تمام ابزارهای SQL Server را در لیست زیر مشاهده خواهید کرد.

ابزارهای مدیریت دیتابیس

• SQL Server Management Studio (SSMS)
• SQL Server Configuration Manager
• SQL Server Agent

ابزارهای توسعه 

• Visual Studio

• SQL Server Data Tools

ابزارهای تحلیل

• سرویس‌های آنالیز

• سرویس‌های گزارش‌گیری

سایر ابزارهای Microsoft SQL Server

• SQL Server Profiler
• سرویس‌های ادغام‌کننده

بیشتر بخوانید: پایگاه داده Postgresql چیست و چه کاربردی دارد؟

5 کاربرد SQL Server در زمینه‌های مهم

Microsoft SQL Server به‌جهت همه‌کاره بودن، در طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها استفاده می‌شود. پس در ادامه با 10 کاربرد SQL Server آشنا خواهیم شد.

1. برنامه‌های کاربردی در بیزینس و تجارت

• مدیریت ارتباط با مشتری (CRM): ذخیره و مدیریت داده‌های مشتری، تعاملات و اطلاعات فروش
• برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP): مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار ازجمله امور مالی، منابع انسانی و زنجیره تامین
• مدیریت منابع انسانی (HRM): ذخیره داده‌های کارکنان، اطلاعات حقوق و دستمزد و سوابق مزایای اعطاشده
• مدیریت مالی: مدیریت امور حساب‌داری، بودجه‌بندی و گزارش‌گیری مالی

2. ذخیره‌سازی داده‌ها و هوش تجاری

• ذخیره‌سازی داده‌ها: ذخیره و تجزیه‌وتحلیل حجم زیادی از داده‌های کسب‌وکار از گذشته تابه‌حال برای گزارش‌گیری و تجزیه‌وتحلیل عملکرد آن
• هوش تجاری: ایجاد گزارش‌ها، داشبوردها و تجسم داده‌ها برای تصمیم‌گیری مبتنی‌بر داده

• داده‌کاوی: کشف الگوها و ترندها در داده‌ها برای تجزیه‌وتحلیل آینده و پیش‌بینی میزان فروش 

3. وب‌اپلیکیشن

• پایگاه داده Backend: ذخیره و بازیابی داده‌ها برای وب‌اپلیکیشن‌ها
• تجارت الکترونیک: مدیریت کاتالوگ محصولات، سفارشات مشتری و اطلاعات پرداخت
• سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS): ذخیره و مدیریت محتوای وب‌سایت‌ها

4. کاربردهای علمی و پژوهشی

• بیوانفورماتیک: ذخیره و آنالیز داده‌های بیولوژیکی مانند توالی‌های DNA و ساختارهای پروتئینی
• داده‌های مکانی: مدیریت و تجزیه‌وتحلیل داده‌های جغرافیایی مانند نقشه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای
• تحقیقات علمی: ذخیره و آنالیز داده‌های آزمایشگاهی

5. سایر کاربردهای SQL Server

• بازی: ذخیره داده‌های بازیکن، آمار بازی و اطلاعات تابلوی امتیازات آن‌ها
• اینترنت اشیا (IoT): ذخیره و آنالیز داده‌ها از دستگاه‌های متصل به روتر و شبکه
• رایانش ابری: ارائه خدمات پایگاه داده به‌عنوان بخشی از پلتفرم‌های ابری

انواع نسخه های SQL Server 

در این بخش به بررسی انواع نسخه های SQL Server می‌پردازیم.

نحوه کار SQl Server چگونه است؟

نحوه کار SQL Server در هفت مرحله خلاصه می‌شود که در ادامه با هرکدام آشنا خواهید شد.

1. ایجاد پایگاه داده

• Creation: یک پایگاه داده با ساختار خاصی ایجاد می‌شود که توسط جداول، ستون‌ها و روابط تعریف شده است.
• Data Storage: داده‌ها در ردیف‌های جداول ذخیره می‌شوند؛ ردیف‌هایی که براساس ستون‌ها سازمان‌دهی شده‌اند.

2. دست‌کاری و تغییر داده‌ها

• Structured Query Language (SQL): برای تعامل با پایگاه داده و انجام وظایفی مانند:

• Querying: بازیابی داده‌های خاص براساس معیارهای مشخص‌شده
• Inserting: افزودن داده‌های جدید به جداول
• Updating: تغییر داده‌های موجود
• Deleting: حذف داده‌ها از جداول

• Data Integrity: ایجاد یک‌پارچگی بین داده‌ها با اعمال محدودیت‌هایی مانند تعیین کلیدهای اصلی، کلیدهای خارجی و محدودیت‌های دیگر 

3. ذخیره و بازیابی داده‌ها

• Data Storage: ذخیره داده‌ها توسط SQL Server در تجهیزات ذخیره‌سازی فیزیکی مانند هارد دیسک و انواع هارد SSD
• Indexing: تعیین ایندکس‌ها برای سرعت بخشیدن به بازیابی داده‌ها و سازمان‌دهی داده‌ها براساس ستون‌های خاص 
• Caching: ذخیره داده‌های پراستفاده در حافظه کش (Cache) با هدف بازیابی سریع‌تر آن‌ها 

4. مدیریت واحدهای کاری

• Transactions: معروف به «تراکنش»، واحدی از کار در SQL Server با ماهیت یک عملیات واحد 
• ACID Properties: تضمین پایبندی تراکنش‌ها به ویژگی‌های ACID شامل:

• Atomicity: تراکنش‌ها یا به‌طور کامل انجام می‌شوند یا هرگز اجرا نمی‌شوند؛
• Consistency: تراکنش‌ها ثبات پایگاه داده را حفظ می‌کنند؛
• Isolation: تراکنش‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند؛
• Durability: تغییرات ایجادشده توسط یک تراکنش متعهد، دائمی هستند.

5. اعمال امنیت و کنترل دسترسی

• User Accounts: ایجاد حساب‌های کاربری با امتیازات و دسترسی‌های متفاوت در SQL Server 
• Permissions: تعیین میزان دسترسی و اختیارات هر کاربر در پایگاه داده؛ مانند Select، Insert، Update یا Delete
• Authentication: استفاده SQL Server از روش‌های مختلف احراز هویت ازجمله احراز هویت ویندوز و احراز هویت SQL Server 

6. بهینه‌سازی عملکرد دیتابیس

• Query Optimization: تجزیه‌وتحلیل داده‌ها توسط SQL Server و انتخاب کارآمدترین شیوه برای اجرای داده‌کاوی
• Query Indexing: ایجاد ایندکس‌های مناسب برای بهبود بخشیدن به عملکرد کوئری‌ها 
• Data Caching: ذخیره مجدد داده‌ها پس از طی کردن این پنج مرحله در حافظه کش

7. پشتیبان‌گیری و بازیابی

• Backup: گرفتن پشتیبان از دیتابیس برای محافظت از داده‌ها در برابر از دست دادن آن‌ها 
• Recovery: بازگرداندن بک‌آپ در صورت از بین رفتن اطلاعات و برگرداندن دیتابیس به حالت قبلی و درست آن 

SQL Server برای چه کسانی مناسب است؟

SQL Server بهترین انتخاب برای مدیریت داده‌های افراد و کسب‌وکارهای زیر است:

• معماران مبتدی داده، افراد با سابقه حداقل سه سال در کار با دیتابیس و متخصصان ماهر و باتجربه
• مدیران و مسئولان مدیریت و نگهداری پایگاه داده (DBA)
• توسعه‌دهندگان
• تحلیل‌گران کسب‌وکار و توسعه‌دهندگان گزارش‌های بیزینس
• سازمان‌ها و کسب‌وکارها در هر اندازه 
• موسسات آموزشی و مالی
• آژانس‌های دولتی
• متخصصان IT
• آنالیزورهای داده
• سازمان‌های فعال در حوزه سلامت
• پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و فروشگاه‌های اینترنتی 
• دانشمندان داده‌ (Data Scientist) 

آنچه در Microsoft SQL Server خواندیم

مقیاس‌پذیری، عملکرد بهینه و امنیت بالای Microsoft SQL Server، یکی از بهترین گزینه‌های دیتابیس‌های RDBMS است که محافظت از داده‌های حساس را تضمین می‌کند. امکان ادغام این نرم‌افزار با سایر محصولات و فناوری‌های مایکروسافت، خیال ما را از کارکرد روان برنامه‌ها و دیتابیس راحت کرده است. هنگام استفاده از قدرت SQL Server، باید مزایا و معایب آن را باهم بررسی و مقایسه کنیم. 

شما درباره این دیتابیس چه فکری می‌کنید؟ اگر از شما دو جایگزین برای آن بخواهیم، از کدام ابزارها و نرم‌افزارها نام می‌برید؟ دیدگاه خودتان را در بخش نظرات با ما درمیان بگذارید تا با سایر کاربران، به دیدگاه وسیع‌تری دست یابیم.

سوالات متداولی که شما می‌پرسید

1. انواع نسخه های SQL Server چیست؟

Enterprise، Standard، Web، Developer و Express از نسخه‌های SQL Server هستند.

2. مزایای SQL Server چیست؟

رابط کاربری گرافیکی و مناسب، امنیت بالا و امکان ادغام با سایر ابزارهای مایکروسافت، ازجمله مزایای SQL Server هستند.

3. معایب SQL Server چیست؟

پیچیدگی در استقرار دیتابیس و مدیریت داده‌ها در آن، الزام به پرداخت هزینه برای پشتیبانی رسمی 

و هزینه بالای لایسنس از معایب SQL Server هستند.

منابع:

Microsoft

stackoverflow

infotec