Telnet چیست و چگونه کار می کند؟

اولین کامپیوتر جهان در بحبوحه جنگ جهانی دوم اختراع شد! باورتان می‌شود؟! نزدیک به 80 سال از آن تاریخ می‌گذرد و حالا دنیای کامپیوترها بسیار پیشرفته‌تر از روزهای نخست شده است.

اولین نسل از کامپیوترها تقریباً هیچ شباهتی با انواع امروزی نداشتند. آن‌ها غول‌پیکر بودند و توان فنی بسیار کمی داشتند؛ اما به‌هرحال  در بسیاری از مواقع نیاز به ارتباط بین این گنده‌بک‌ها (کامپیوترها) احساس می‌شد. برای رفع این نیاز، پروتکلی با نام Telnet اختراع شد که به یکی از ماندگارترین اصطلاحات دنیای شبکه و اینترنت تبدیل شد. 

در این مقاله می‌خواهیم از تلنت برایتان بگوییم. تعریف آن، تاریخچه‌اش، مزایا و معایبش و حتی اینکه حالا با پیشرفت تکنولوژی چه کاربردهایی را باید از آن انتظار داشت؟ درضمن نحوه استفاده از تلنت روی سیستم‌عامل ویندوز را هم به شما آموزش خواهیم داد. قبل از هرچیزی باید با مفهوم تلنت (Telnet) آشنا شویم.

تلنت (Telnet) چیست و از چه زمانی وجود دارد؟

نکته: تلنت را با زبان‌های برنامه‌نویسی قاطی نکنید که هیچ‌ ربطی به هم ندارند!

به‌زبان ساده، با استفاده از این پروتکل می‌توان یک دستگاه را از راه دور کنترل کرد! این کار از طریق خط فرمان یا CMD انجام می‌شود. همان صفحه سیاهی که در بیشتر سیستم‌عامل‌ها وجود دارد و تصویر آن را در این زیر می‌بینید:

در این فرایند، کامپیوتری که می‌خواهد به دستگاه دیگر متصل شود، اصطلاحاً کلاینت نام می‌گیرد. معمولاً دستگاهی که قرار است اتصال به آن انجام شود یک سرور است، ولی نه همیشه! دستگاه مقصد هم اصطلاحاً هاست یا میزبان نامیده می‌شود.

اینکه اتصال چگونه برقرار می‌شود و چه فایده‌ای دارد، موضوعاتی هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم؛ اما قبل از آن خوب است بدانید که  پروتکل Telnet قدمتی حتی بیشتر از اینترنت دارد! 

مروری خلاصه بر تاریخچه Telnet

مسلماً می‌دانید که قبل از پیدایش اینترنت هم کامپیوترها وجود داشتند، البته نه به‌شکل امروزی. غول‌های عجیب‌وغریبی که سروصدای زیادی داشتن و فضای بسیار بزرگی را اشغال می‌کردند. تازه با آن همه هیبت، توانایی‌شان بسیار کم‌تر از یک لپ‌تاپ ساده امروزی بود؛ اما در هر صورت نیاز به ارتباط بین دستگاه‌های مختلف وجود داشت.

تِلنِت چاره‌ای بود که در دهه 60 میلادی معرفی شد. با استفاده از این پروتکل کاربران در آن زمان می‌توانستند بدون نیاز به حضور فیزیکی پای یک کامپیوتر، اطلاعات مورد نیاز خود را از آن دریافت کنند. تازه  این پروتکل علاوه بر دریافت و ارسال اطلاعات، امکان مدیریت برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف را از راه دور برای کاربر یا Client ممکن می‌کرد. 

سپس با معرفی اینترنت، همچنان نخستین راه برای دسترسی مجازی به یک کامپیوتر دیگر، تلنت بود که حالا نسبت به قبل پیشرفته‌تر هم شده بود. این پروتکل آخرین بار در اوایل دهه 80 به‌روزرسانی شد و بعد از آن کم‌کم جای خود را به روش‌های دیگر ارتباط برقرار کردن داد. البته هنوز هم بعد از گذشت این همه سال، Telnet کاملاً بی‌استفاده نشده است!

بیایید تا کاربردهای این پروتکل را در عصر کنونی به شما معرفی کنیم.

از کاربردهای Telnet چه می‌دانید؟

همان‌طور که گفتیم،   تلنت برخلاف بیشتر پروتکل‌های موجود در دنیای شبکه و اینترنت (مثل HTTP)، علاوه بر نقل‌وانتقال، امکان دسترسی به فایل‌های مختلف در هاست مقصد را هم فراهم می‌کند.  کلاینت می‌تواند فایل‌ها را ادیت و برنامه‌های گوناگون را در هاست اجرا کند. در کل با تلنت کردن، کنترل مستقیم سیستمی دیگر ممکن می‌شود. بدون اینکه نیاز به حضور فیزیکی پشت آن دستگاه وجود داشته باشد.

در ایام گذشته یکی از کاربردهای این پروتکل، انتقال اطلاعات برای اجرای بازی‌های ساده و همچنین مسائل مربوط به پیش‌بینی آب‌و‌هوا بود. هنوز هم برخی برای این دو کار از تلنت استفاده می‌کنند! البته بیشتر آن‌ها این کار را به خاطر سرگرمی و یادآوری دوران گذشته انجام می‌دهند؛ اما خوب از حق نگذریم، هنوز هم برای این مسائل می‌توان از Telnet کمک گرفت.

یکی دیگر از کاربردهای تلنت، پینگ گرفتن از یک پورت به‌منظور بررسی باز یا بسته بودن آن است. پس از وارد کردن دستور مربوطه، اگر پورت باز باشد با یک صفحه خالی مواجه خواهید شد و اگر پورت بسته باشد پیغام خطا نشان داده می‌شود.

با اینکه استفاده از تلنت منسوخ نشده است، اما مقدار این استفاده به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده و برنامه‌های دیگر جای آن را گرفته‌اند.

با مزایا و معایب پروتکل Telnet آشنا شوید

هرکس نداند، شما می‌دانید که تکنولوژی با سرعت نور حرکت می‌کند!! مخصوصاً در دنیای اینترنت و کامپیوترها. به همین خاطر اگر قرار باشد مزایا و معایب یک تکنولوژی قدیمی مثل تلنت را بررسی کنیم، قطعاً کفه ترازو به سمت معایب سنگینی می‌کند!

یکی از بزرگ‌ترین ایرادات Telent، ناایمن بودن آن است؛ یعنی به‌جرئت می‌توان از کلمه نا‌امن‌ترین برای آن استفاده کرد.  در روزگاری که این پروتکل معرفی شد، خبری از هکرها و سرقت اطلاعات نبود؛  پس نیازی به حساسیت برای امنیت هم وجود نداشت. تمام فرایند تلنت کردن بدون هیچ‌گونه رمزگذاری انجام می‌شود و هکر می‌تواند فقط با نگاه کردن به اتصال انجام شده، تمام اطلاعات محرمانه را بدزدد!

درضمن همان‌طور که بالاتر هم به آن اشاره کردیم، این پروتکل کاملاً برمبنای متن است و از هیچ‌گونه رابط گرافیکی پشتیبانی نمی‌کند. به همین دلیل با بسیاری از برنامه‌های مدرن مثل فوتوشاپ یا حتی نرم‌افزارهای آفیس سازگاری ندارد.

اما خوب وقتی یک تکنولوژی بعد از این همه سال هنوز کاملاً منسوخ نشده، یعنی مزایایی هم دارد. در جدول زیر هم به معایب و هم به مزایای تلنت اشاره کرده‌ایم:

همین معایب بودند که باعث شدند جایگزین‌های Telnet وارد عرصه شوند و در صدر آن‌ها: SSH!

SSH: جایگزین برحق Telnet!

می‌توان گفت SSH خلق شد تا جایگزین Telnet شود. البته پروتکل‌های زیاد دیگری وجود دارند که فرایند تلنت کردن را به‌شکل‌های گوناگون انجام می‌دهند، اما SSH از همه آن‌ها بیشتر شبیه Telnet است. انگار که فرزند خلف او باشد!

این عبارت مخفف Secure Shell است و بزرگ‌ترین ضعف تلنت را پوشش می‌دهد. آن هم اینکه  تمام فرایندها در پروتکل SSH با جدیدترین روش‌ها رمزگذاری می‌شوند . پس می‌توان ادعا کرد که استفاده از تلنت کاهش پیدا کرده است، چون SSH همان کار را با امنیت بیشتر انجام می‌دهد.

Telnet چگونه کار می‌کند؟

انجام فرایند تلنت با اولیه‌ترین امکانات هم ممکن است. فقط باید یک کامپیوتر (توانایی آن اصلاً مهم نیست)، محیطی برای نوشتن خط فرمان (مثل Command Prompt) – که به آن ترمینال مجازی یا Hyper Terminal هم می‌گویند – و یک کیبورد برای نوشتن دستورات داشته باشید. مگر دنیای کامپیوترها 50 سال پیش چقدر پیشرفت کرده بود؟!!

دستوری که باید به‌عنوان خط فرمان وارد کنید تا تِلِنت انجام شود، عبارت زیر است:

telnet hostname port

بخش اول که تکلیفش مشخص است، عبارت telnet را تایپ می‌کند تا ماهیت دستور – همان تلنت کردن – را مشخص کنید. در بخش دوم باید نام دستگاه هاست یا آی‌پی آن را بنویسید. در قسمت آخر هم باید شماره پورتی که می‌خواهید از طریق آن ارتباط برقرا شود را وارد کنید. معمولاً از پورت شماره 23 برای اینکار استفاده می‌شود.

حالا وقت آن است که چگونگی استفاده از تلنت را به شما آموزش دهیم.

آموزش نصب Telnet: آیا کامپیوتر من Telnet دارد؟

روی هر کامپیوتری با سیستم‌عامل‌های Unix ،Linux ،Mac و Windows، امکان استفاده از این قابلیت به صورت پیش‌فرض وجود دارد.

از آنجایی که بیشتر سیستم‌عامل‌های دستگاه‌های شخصی ویندوز هستند، در این مقاله آموزش راه‌اندازی این پروتکل روی Windows را خواهیم داشت:

خیلی ساده است!

فقط باید در محیط خط فرمان یا همان Command Prompt عبارت Telnet Host را بنویسید (منظور از Host نام دستگاه مقصدی است که شما به‌عنوان کلاینت قصد وصل شدن به آن را دارید). برای پیدا کردن Command Prompt فقط باید این عبارت را در قسمت سرچ ویندوزتان جست‌وجو کنید.

جالب است بدانید که از نسخه Vista به بعد، Telnet به‌صورت پیش‌فرض برای ویندوز غیرفعال بوده و برای استفاده ابتدا باید آن را فعال کنید.

چگونگی فعال‌سازی قابلیت Telnet در ویندوز

برای اجرای Telnet در ویندوز به قسمت Start Menu رفته و با کلیک روی Control Panel ، وارد قسمت Programs and Features شوید.

سپس گزینه Turn Windows features on or off را انتخاب کنید. درست مثل تصویر زیر:

در نهایت یک پنجره ظاهر خواهد شد که در آن عبارت Client Telnet را به‌همراه باکسی کنار آن می‌بینید. تیک آن باکس را بزنید و روی گزینه OK کلیک کنید. تبریک! راه‌اندازی با موفقیت انجام شد.

برای خروج از فرایند تلنت، باید مجدداً CMD (Command Prompt) را روی کامپیوترتان اجرا کنید. دستور خروج در سیستم‌عامل‌های مختلف با یک‌دیگر متفاوت است. دستوراتی مانند close، quit و logoff. مثلاً در ویندوز برای قطع ارتباط باید از دستور logoff استفاده کنید.

دستور دیگری هم وجود دارد که فقط باید در شرایط ضروری از آن استفاده کنید.

دستور abort تلنت را روی سیستم شما می‌بندد، اما گاهی اوقات این فرایند در سرویس میزبان ادامه پیدا می‌کند. به همین خاطر است که می‌گوییم باید از این دستور در شرایط ضروری استفاده کنید. هنگامی که هیچ‌کدام از دیگر دستورات عمل نمی‌کنند.

بد نیست با دستورات رایج و پراستفاده در این پروتکل هم آشنا شوید.

دستورات رایج در پروتکل Telnet

بدون هیچ‌گونه حاشیه برویم سر اصل مطلب. جدول زیر معروف‌ترین دستورات این پروتکل را به‌همراه کاربرد هرکدام نشان می‌دهد.

همان‌طور که گفتیم، موارد جدول بالا جزو پراستفاده‌ترین دستورات تلنت هستند. برای تلنت کردن می‌توانید هم از ویندوز و هم از دیگر سیستم‌عامل‌ها مانند لینوکس و یونیکس و حتی مَک هم استفاده کنید.

حالا که به انتهای مقاله نزدیک شدیم، بیایید تصویر صفحه خط فرمان یک اتصال تلنت را هم ببنید.

تصویری از یک اتصال Telnet در حال اجرا

بیایید یک مرور کوتاه بر تعریف تلنت داشته باشیم. ارتباطی متن‌محور و دوطرفه که از طریق کدهای دستوری در محیط CMD انجام می‌شوند. به عکس زیر توجه کنید:

همان‌طور که می‌بینید،  Telnet از نظر بصری هیچ‌چیزی برای گفتن ندارد!  این تصویر نشان می‌دهد که بین یک کلاینت و یک میزبان (Host) ارتباطی دوطرفه برقرار شده است. تمام پارامترهای مربوط به این اتصال در عکس بالا قابل مشاهده است.

حرف پایانی

تلنت یک پروتکل ارتباطی دوطرفه متن‌محور است که قدمت بسیار زیادی در دنیای شبکه و اینترنت دارد؛ گرچه حالا پروتکل‌های زیادی وجود دارند که ایرادات Telnet را برطرف کرده‌اند، اما هنوز هم از تلنت در برخی مصارف استفاده می‌شود.

در متن گفتیم که پروتکل SSH شایسته‌ترین جایگزین Telnet محسوب می‌شود. مقاله معرفی نرم‌افزارهای اتصال SSH را بخوانید تا بیشتر با این پروتکل آشنا شوید. همچنین اصلی‌ترین منبع ما برای تهیه این مقاله سایت Lifewire بود.

شما چه تجربه‌ای از Telnet و دیگر پروتکل‌ها دارید؟ خیلی خوب می‌شود اگر آن‌ها را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.